De nieuwe Youtube-film "Planet of the Humans" van Jeff Gibbs en Michael Moore pretendeert een kritische blik te werpen op de hernieuwbare energiebronnen die we willen gebruiken om de klimaatverandering onder controle te krijgen.
Ik moet u iets bekennen. Ik ben een klimaatbeleidskepticus. Ik ben sceptisch over het beleid om de klimaatverandering te stoppen. Waarom ? Omdat een klimaatbeleid vinden dat werkt geen triviaal probleem is. We zijn ons al 30 jaar bewust van de klimaatcrisis en van de noodzaak om onze CO2-uitstoot snel en drastisch te verminderen. In diezelfde periode is de wereldwijde CO2-uitstoot met meer dan 60% gestegen. Dat zegt genoeg. Net als het klimaatsysteem is de economie een complex dynamisch systeem en ingrijpen in dit systeem kan onbedoelde gevolgen hebben. Ga er niet blindelings van uit dat je weet wat er gaat gebeuren. Er staat teveel op het spel.
Ik ben het dus helemaal met Michael Moore eens dat we moeten onderzoeken of hernieuwbare energiebronnen doen wat ze beloven. Zo zijn er bijvoorbeeld met betrekking tot biobrandstoffen grote fouten gemaakt. Europa heeft biobrandstoffen lange tijd beschouwd als een redder van het klimaat, zonder rekening te houden met de bedreiging van de voedselzekerheid en de massale ontbossing die ze veroorzaken. Ook blijken sommige biobrandstoffen een aanzienlijke koolstofvoetafdruk te hebben. In 2015 was de Belgische regering nog van plan om de bouw van een biomassacentrale in Genk te subsidiëren ten bedrage van 2 miljard euro. Gelukkig is dat plan niet doorgegaan, maar het is veelzeggend dat men destijds dacht dat het een goed idee voor het klimaat was om bossen om te hakken in Brazilië en Afrika, om het hout per schip naar België te vervoeren, en het dan hier in biomassacentrales te verbranden. We moeten leren van de fouten uit het verleden.
Moeten we daarom de film "Planet of the Humans" verwelkomen als skeptische film die de broodnodige vraagtekens plaatst bij hernieuwbare energie ?
Tegendraads is niet hetzelfde als sceptisch
Mensen zijn sociale wezens, en communicatie dient voor veel meer dan louter het overbrengen van logische argumenten. We bediscussiëren onze mening om onze redeneervaardigheden te oefenen, als menselijk equivalent van een dominantiestrijd, als stimulerend tijdverdrijf, of om ons gevoel van eigenwaarde te versterken. Ook: om te tonen wat voor soort mensen we zijn (zorgzaam - gewetensvol - zelfverzekerd - tegendraads), en last but not least: om te verkondigen tot welke groep, tot welke "stam" we behoren, en om onze loyaliteit ten aanzien van deze stam te verklaren.
Het is ook logisch dat standpunten die functies hebben. In vroegere tijden, in een primitieve stam was het vaak belangrijk dat alle stamleden zich achter een beslissing schaarden (bijv. blijven we hier overwinteren of trekken we verder naar het zuiden?). Eenheid in de groep was belangrijker dan welke beslissing uiteindelijk genomen werd.
Ook in de gepolariseerde strijd die de klimaatdiscussie geworden is, is vooral die laatste functie belangrijk geworden: bij welk team hoor je nu eigenlijk ? Ben je vriend of vijand ? Dàt vast te stellen is voor de meeste mensen belangrijker dan te luisteren naar wat je nu eigenlijk te zeggen hebt.
Ik kan mij dus voorstellen dat velen "Planet of the Humans" gaan bejubelen, of juist gaan bekritiseren, naargelang de groep waartoe ze behoren. Maar dat is geen scepticisme. Scepticisme is een wetenschappelijke houding: Schakel al je persoonlijke, emotionele en sociale motieven uit bij het beoordelen van een statement. Onderzoek beweringen, onderbouw of weerleg ze met feiten, en wees zelfs kritisch over je eigen standpunt.
“Planet of the Humans” is helaas geen sceptische film
Ik ga niet speculeren welke van de bovenstaande motieven Michael Moore heeft aangezet tot het maken van zijn film, maar hij is alleszins geen scepticus, and “Planet of the Humans” is geen sceptische film. Er zijn al verschillende goede artikelen verschenen met kritiek op de film (o.a. van Dana Nuccitelli) , dus ik ga er niet meer in detail op ingaan, maar hier zijn enkele opmerkingen:
Moore gebruikt cijfers, feiten en beelden van 2010. Met de razendsnelle evolutie die zich nu voltrekt in de hernieuwbare energiesector zijn deze data totaal achterhaald. Het is alsof je NU een review zou publiceren van de eerste apple iPod, en daar ook je aankoopbeslissing op baseren.
Hij beweert dat zonne- en windenergie onderbrekingen kent, en dat er dus steeds backup energiebronnen (zoals gascentrales) beschikbaar moeten zijn om de daling in elektriciteitsproductie op te vangen. Dit was correct 10 jaar geleden, maar tegenwoordig is bijv. een windturbine met elektriciteitsopslag in de vorm van batterijen goedkoper per geïnstalleerde MW dan het bouwen en uitbaten van een steenkool- of gascentrale. Zonne- en windenergie worden dus betrouwbare energiebronnen, zonder dat er nog fossiele of nucleaire backup nodig is.
Hij doet uitschijnen dat elektrische wagens helemaal niet zo schoon zijn indien de gegenereerde elektriciteit wordt opgewekt door fossiele brandstoffen. Maar ten eerste zijn deze wagens wel degelijk schoner dan die met een verbrandingsmotor, ten tweede is ook de elektriciteitssector aan een vergroening bezig. Je kan alleen maar tot de conclusie komen dat er in de film heel selectief wordt omgesprongen met welke feiten vermeld worden en welke worden verzwegen.
Er worden beweringen gedaan zoals: “Je gebruikt meer fossiele brandstoffen [voor het bouwen van hernieuwbare energie-installaties] dan dat je er baat bij hebt. Je had beter de fossiele brandstoffen kunnen verbranden” Flagrant onjuist, maar ze worden niet gechallenged.
Hij vermeldt dat hernieuwbare energiebedrijven veel geld verdienen met hun technologie, en suggereert dat daaruit automatisch volgt dat deze bedrijven corrupt zijn.
Kortom, zijn film zit vol met verouderde informatie, overhaaste conclusies en andere logische drogredenen. Hij schept alleen maar verwarring in het debat, en speelt daarmee de klimaatontkenners in de kaart.
Tegelijk vind ik dat een echt kritisch debat over hernieuwbare energie hoognodig is. De huidige cijfers tonen dat hernieuwbare energie weliswaar sterk stijgt, maar dat ze het wereldwijde verbruik van fossiele brandstoffen nauwelijks heeft doen afnemen – wat we trouwens ook zien aan de jaarlijkse stijging van de mondiale CO2 emissies. Dus als manier om fossiele brandstoffen te verdringen schieten hernieuwbare energiebronnen tot nu toe tekort. Wat geeft ons het vertrouwen dat dit in de toekomst anders zal zijn ?
Maar, jammer maar helaas, deze film bevat echt teveel fouten om als uitgangspunt voor dat debat te dienen. @Michael Moore: volgende keer graag een ECHT sceptische film.